گیاه سیکاس با نام علمی (Cycas revoluta) یکی از گیاهان گرمسیری متعلق به کشور ژاپن است. از آنجایی که این گیاه گرمسیری به مراقبت زیادی نیاز دارد، برای نگهداری در خانه و آپارتمان گزینه مناسبی است. سیکاس برگ‌های بلند و زیبایی دارد و جزو گیاهان خاص و لوکس به حساب می‌آید. زمان کاشت این گیاه در اوایل فصل بهار یا اواخر پاییز است. رشد سیکاس تقریبا آهسته بوده و اندازه بالغ آن حدود 1 تا 3 متر می‌باشد. این گیاه انواع مختلفی دارد که از جمله آنها می‌توان به متروکسایلون ساگو، رومفی و رولتا اشاره کرد. در میان انواع گونه‌های سیکاس، نوع رولتا آن در ایران از شهرت بیشتری برخوردار است. جالب است بدانید از برگ‌های سیکاس برای تزئین دسته گل و تاج‌های مراسم استفاده زیادی می‌شود. حال که با گیاه Cycas کمی آشنا شدید، بهتر است با نحوه تکثیر آن نیز آشنا شوید. تکثیر گیاه سیکاس به سه روش پاجوش، کاشت بذر و قلمه زدن قابل انجام است که در ادامه به آنها اشاره خواهیم داشت.
تکثیر گیاه سیکاس با روش پاجوش
سیکاس، گیاهی دو پایه‌ای است؛ یعنی دارای دو نوع نر و ماده است. سیکاس با پایه نر از برگ‌های کوتاه و پهنی برخوردار است و در زیر سطح آن چند کیسه گرده وجود دارد. در مقابل سیکاس با پایه ماده از برگ‌های مسطحی برخوردار است و کرک‌های خرمائی رنگی آن را پوشش داده است. برای تکثیر گیاه سیکاس با روش پاجوش، باید از گیاه با پایه نر استفاده کرد. جنس نر این گیاه از پاجوش‌هایی در اطراف تنه خود برخوردار است که پس از رویش برگ‌ها و تغییر رنگشان به رنگ سبز، به شکل یک تنه جدا در خواهد آمد. برای تکثیر باید این تنه‌های جدا و مجزا را با ابزاری مانند چاقو از گیاه جدا کنید. توجه داشته باشید ابزاری که برای این کار استفاده می‌کنید، باید از قبل ضد عفونی شده باشد؛ زیرا گیاه سیکاس حساس بوده و ممکن است با ورود آلودگی، به بیماری‌های گیاه سیکاس مبتلا شود. زمانی که پاجوش را از گیاه جدا کردید، می‌توانید آن را درون یک هورمون ریشه‌زایی قرار دهید تا رشد آن سریعتر شود. بعد از آن باید گیاه را در یک خاک مناسب با مواد مغذی قرار دهید و شرایط رشد آن را فراهم کنید. هنگام خاک کردن گیاه باید بخش عمده تنه بر روی سطح خاک قرار گرفته و یک سوم آن در خاک دفن شود. در صورتی که شرایط نگهداری از گیاه مناسب بوده و آبیاری آن به طور منظم انجام شود، پس از حدود 2 ماه یک سیکاس ریشه‌دار و مستقل خواهید داشت.
تکثیر گیاه سیکاس با روش کاشت بذر
روش دیگر تکثیر گیاه سیکاس، استفاده از بذر گیاه و کاشت آن است. این روش نسبت به روش قبلی کمی مشکل بوده و دوران رشد گیاه در آن حدود 6 تا 12 ماه خواهد بود. برای همین اگر در تکثیر گیاه سیکاس عجله دارید، بهتر است از روش دیگری استفاده کنید. با این حال اگر دوست دارید از روش کاشت بذر برای پرورش سیکاس استفاده کنید، باید شرایط مناسبی را برای آن فراهم کرده تا گیاه به رشد خوبی برسد. بذرهای سیکاس در ماه‌های دی و بهمن از بدنه پایه ماده سیکاس قابل جداسازی هستند. در میان بذرهای جدا شده بهتر است از آنهایی که سفت و محکم هستند برای کاشت استفاده نمایید. برای کاشت بذر، باید در ابتدا پوسته نارنجی رنگ روی بذرها را از روی آن جدا کنید. بهتر است آنها را به مدت دو روز درون آب ولرم قرار دهید تا هم پوسته به راحتی از بذر جدا شده و هم آب مورد نیاز به بذرها برسد. پس از گذشت دو روز، بذرها را از درون آب خارج کرده و آنها را ضد عفونی کنید. خاک، گلدان و محیطی که برای کاشت سیکاس در نظر گرفتید را به طور کامل ضد عفونی کنید. همانطور که گفته شد سیکاس گیاهی حساس بوده و با ورود آلودگی ممکن است دچار بیماری‌های قارچی شود. خاکی که برای کاشت بذر سیکاس در نظر دارید باید از زهکشی خوبی برخوردار بوده و از ضخامت 10 الی 15 سانتی‌متر برخوردار باشد. پس از مهیا کردن خاک و محیط، باید بذرها را درون آن کاشته و هفته‌ای حداقل دو بار آن را آبیاری کنید. بهتر است بذرها را به صورت افقی و رو به پهلو روی خاک قرار دهید و روی آنها را با خاک بپوشانید. در صورتی که خاک گیاه خشک باشد، باید برای آبیاری آن اقدام کنید تا گیاه دچار صدمه و آسیب نشود. پس از گذشت حدود 3 ماه، بذرها شروع به ریشه دادن خواهند کرد. بعد از ریشه‌زنی، برگ‌هایی از سمت پایین شروع به رشد خواهند کرد. با گذشت 6 الی 12 ماه گیاه سیکاس به رشد کامل رسیده و می‌توانید آن را همچون یک گیاه بالغ نگهداری کنید. بهترین دمای مناسب برای رشد گیاه در این شرایط، بین 20 الی 26 درجه سانتی‌گراد است. اگر از کوددهی بعد از جوانه زدن گیاه استفاده کنید، رشد گیاه بهتر خواهد بود.
تکثیر گیاه سیکاس با روش قلمه زنی
روش قلمه‌زنی سیکاس تنها در زمانی استفاده می‌شود که گیاه دچار قطع شدگی باشد. این روش نسبت به دو روش قبلی کمی سخت بوده و بیشتر افراد ترجیح می‌دهند از روش پاجوش و کاشت بذر برای تکثیر سیکاس استفاده کنند. برای قلمه زدن سیکاس باید بخشی از ساقه گیاه را قطع کرد. از آنجایی که تنه سیکاس یک تکه است، برای این کار ناچارا باید قسمتی از آن را برید. برای همین این روش تنها در مواقعی مناسب است که بخشی از تنه گیاه خود به خود قطع شده باشد. با این حال در این روش باید بخش جدا شده گیاه را درون خاک قرار دهید تا تنه شروع به ریشه‌زنی و رشد کند. جالب است بدانید اگر بخشی از تنه سیکاس را به قطعات کوچک تبدیل کرده و هرکدام را جداگانه درون خاک قرار دهید، تمام تنه‌ها ریشه زده و همچون یک گیاه مستقل قابل کشت خواهند بود. برای همین با یک تکه از تنه سیکاس، می‌توانید چندین گیاه سیکاس را تکثیر کنید. در کشور ژاپن، در روش قلمه زنی سیکاس از مخلوط خاک به همراه مقداری براده آهن استفاده می‌کنند. گیاهی که در این شرایط رشد می‌کند را با نام سیکاس رولوتا (سیکاس معروف در ایران) می‌شناسند.
توجه به نکات لازم در حین تکثیر گیاه سیکاس
حال که با روش‌های تکثیر گیاه سیکاس آشنا شدید، بهتر از شرایط نگهداری و نکات لازم تکثیر گیاه نیز آگاهی داشته باشید:
- گیاه سیکاس به آبیاری منظم و مناسب نیاز دارد. از این رو اگر آب زیاد یا کمی به گیاه برسد، لطمه‌های زیادی به آن وارد خواهد شد. بهترین زمان آبیاری برای گیاه بالغ سیکاس، زمانی است که خاک آن رو به خشکی باشد.
- در فصل رشد گیاه، یعنی بهار و تابستان، مقدار آبیاری باید زیاد باشد. در این زمان هر وقت احساس کردید که خاک گیاه رو به خشکی است، بهتر است برای آبیاری آن اقدام کنید. معمولا در زمان رشد گیاه، مقدار آبیاری هفته‌ای 2 الی 3 مرتبه خواهد بود.
- در فصول سرد سال یعنی زمستان و پاییز آبیاری گیاه باید دو هفته یک بار صورت گیرد.
- گیاه سیکاس همچون گیاهان دیگر دچار بیماری می‌شود. در صورتی که برگ‌های سایکاس دچار پیچ خوردگی شوند، یعنی گیاه به طور زیادی آبیاری شده و یا نور کافی به آن نرسیده است. در این شرایط بهتر است در ابتدا سطح خاک و ریشه گیاه را بررسی کرده و سپس آن را به محیطی با نور بهتر منتقل کنید.
- اگر برگ‌های گیاه سیکاس دچار زردی و پژمردگی شوند، بهتر است علت را ریشه‌یابی کنید. برگ‌های کناری گیاه معمولا به طور طبیعی زرد شده و در این شرایط جای نگرانی نیست. اگر برگ‌های مسن گیاه زرد شوند، بهتر است آنها را قطع کنید. اما اگر برگ‌های جوان و نوشکفته گیاه دچار زردی شده باشند، یعنی گیاه در معرض بیماری است. در این شرایط حتما خاک گیاه را چک کرده و از زهکشی مناسب آن مطمئن شوید. سپس با استفاده از کودهای مایع، به تقویت گیاه بپردازید.
جمع بندی
گیاه سیکاس (Cycas revoluta) یکی از گل‌های زیبای بومی کشور ژاپن است که شرایط نگهداری در باغ و آپارتمان را دارد. از آنجایی که این گیاه از ظاهری لوکس و زیبا برخوردار است، در بسیاری از تاج گل و دسته گل‌ها از برگ‌های آن برای تزئین استفاده می‌شود. گیاه سیکاس به نور زیاد و فیلترشده نیاز دارد و باید از خاک با زهکشی مناسبی برخوردار باشد. اگر شما هم دوست دارید این گیاه زیبا را تکثیر کنید و زیبایی محیطتان را با آنها دو چندان کنید، می‌توانید از سه روش پاجوش، کاشت بذر و قلمه زدن استفاده کنید. نحوه تکثیر گیاه سیکاس با هر کدام از این روش‌ها پیشتر به طور کامل بیان شد. از میان این سه روش، روش پاجوش معمولترین و سریعترین روش ممکن برای تکثیر سیکاس است. رشد گیاه در این روش بسیار سریع بوده و در کمتر از 2 ماه گیاه به رشد کاملی خواهد رسید. بهترین زمان کاشت پیاز سیکاس در فصل بهار و اوایل پاییز است. در این زمان باید با فراهم کردن دما بین 15 الی 30 درجه سانتی‌گراد، شرایط لازم را برای جوانه زدن گیاه مهیا کنید.